Polipropilenin Gıda Ambalajı Olarak Kullanılması

Polipropilen (PP) poliolefin sınıfına dahil polimerlerden biridir. Bu polimerler olefin (doymamış hidrokarbon) monomerlerden türetilirler.  Örneğin, “etilen” olefini polietilenin monomeridir. Propilen ise polipropilenin monomeridir.

PP’den elde edilen plastik malzemeler ticari alanda ilk kez 1950’lerde kullanılmaya başlandı. Polipropileni temel alan termoplastikler polietilene dayalı olanlardan sonra ticari kullanımı açısından ikinci sıradadır.

Propilen homopolimerden üretilen plastikler ve kopolimerler sıradan plastik imalat yöntemlerinin tümü ile üretilebilir.  Şişirme kalıplama, enjeksiyon kalıplama, ısıyla şekillendirme (termoform yöntemi) ve “cast” veya “oryente” film oluşturma gibi..

Polipropilen hammaddesi uygun maliyeti ve fiziksel/kimyasal özellikleri sayesinde birçok gıdanın ambalajlanmasında yaygın olarak tercih edilmektedir.  Kaplar, kovalar, kapaklar, tepsiler, şişeler, poşetler ve ambalaj filmleri bu tip gıda ambalajlarındandır.  Polietilen teraftalat (PET)’in lider konumda olduğu içecek şişeleri ve genellikle yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE) plastik hammaddesinin kullanıldığı süt şişeleri hariç, sert (rijit) gıda ambalajında en yaygın kullanılan plastik malzemedir.

PP filmler ya “cast” ya da tek ya da çift yönde gerdirilmiş (oryente edilmiş) MOPP ve BOPP filmler gibi çeşitlerde üretilmektedirler.  OPP filmlerin gaz bariyer özellikleri (oksijen ve karbon dioksite karşı) kaplamalar ve çok tabakalı/katlı yapılar kullanılarak arttırılır.

Sızdırmazlık ise genellikle ya kaplama ya da polietilen veya etilen – propilen kopolimerleri ile laminasyon yapılarak sağlanır. OPP filmler gıda aromasının kaybını önleyici özelliktedir, ama bariyer özelliklerinde daha da iyileştirme için bariyer polimerler ve çok katlı yapılar gerekir.

Poliviniliden kopolimerler (PVDC), akrilikler ve etilen vinil alkol (EVOH) kullanılan başlıca gaz bariyeri polimerleridir.  Alüminyum yüzey işlemleri veya alüminyum folyo ile laminasyon da gaz engelleme ve mor ötesi (UV) ışığı engelleme özelliği kazandırır.  Kaplanmış ve lamine filmler torba ya da poşet halinde, sızdırmaz ambalaj olarak, plastik tepsilerdeki, karton kaplardaki gıdalar için üst ambalaj olarak ya da kaplarda kapak olarak kullanılırlar.  OPP filmler şişe etiketi olarak da kullanılır çünkü kâğıttan farklı olarak, bunlar küf oluşumunu ortadan kaldırır, kolay yırtılmaz, aşınmaya dirençlidir ve soğutucularda şişenin yüzeyinden ayrılmaz.

Yiyecek ve içeceklerin doğrudan tüketilmesine yönelik kapların ve tek kullanımlık ürünler için üretilen karton kutular da polipropilen ile kaplanabilmekte ya da lamine edilebilmektedir.

Polipropilen kap ve kovalar enjeksiyon kalıplama ya da ısıyla şekillendirme yöntemleriyle üretilirler.  Şişeler şişirme kalıplama prosesiyle imal edilir.  Soslarda ve hazır yemeklerde kullanılanlar başta olmak üzere şişelerde, kaplarda ve tepsilerde güçlü gaz bariyer özelliği olması gerekiyorsa, bunlar polipropilen tabakalar arasında iç tabaka olarak bariyer polimeri (genellikle EVOH) içeren çok katlı yapı olarak üretilirler.  EVOH’u polipropilene bağlamak için yapıştırıcı madde gerektiğinden, bu tür çok katlı yapılarda ayrı ayrı beş kat bulunur. Tipik yapıştırıcılar arasında % 82 – 90 etilen içeren etilen vinil asetat (EVA) – vinil alkol terpolimerler sayılabilir.  Engelleyici kat olarak EVOH içeren beş katlı bir şişenin yapısı şekilde gösterilmiştir.

Son yıllarda polipropilen bazı uygulamalarda diğer plastiklerin yerini almıştır.  Bunun en tipik örneği şekerleme ambalajlarında kullanılan rejenere selüloz filmler (selofan) dır.  Selofanın hem “kırışma” hem de tam bükülme özellikleri polipropilen filmlerde de elde edilebilmektedir.  Sıvı ve katı yağlara dayanıklı olan polipropilen margarin kaplarında da kullanılan başlıca plastik türüdür.

Polipropilen hammaddesi, kristal polistiren (GPPS) kadar olmasa da şeffaf görünümlü kap ve bardaklar için kullanılabilmektedir.  Diğer uygulamalar arasında sıcak dolum için sterilize ya da pastörize edilebilen kavanozlar sayılabilir.

Polipropilenin erime noktasının nispeten yüksek olması, plastiğin, ister kap isterse kaplamalı levha biçiminde olsun, hazır yemekler gibi gıdaların mikrodalgada ısıtılmasında/pişirilmesinde kullanılabilmesi kolaylığı sağlar.

PP unlu mamuller, sebze ve meyve gibi gıda maddelerinin perakende dökme teslimatı için tekrar kullanılabilen çuval ve benzeri taşıma ambalajlarında da kullanılır.

Polipropilenden imal edilen ambalajların başlıca tipleri be bunların kullanıldığı gıda türleri şöyle özetlenebilir:

Kaplar: Yoğurt, margarin, peynir, mikrodalgada kullanılabilecek kaplar,

“Cast” filmden torbalar: Ekmek ambalajları,

OPP filmden torbalar / ambalajlar: Cips, kuruyemiş, müsli, bisküvi, şekerleme, baharat, makarna, pirinç, şeker ve çikolata ambalajları,

Karton kutulardaki yiyecekler için OPP film kaplama: Dondurulmuş sebze ve meyve, pişmiş et, börek, unlu mamuller, vb. ürünler için ambalaj filmleri,

Çok katlı filmler: Et ve balık gibi gıdalar için kontrollü atmosferde ambalajlama işlemine uygun filmler,

Torbalar: Kurutulmuş ürünler, hazır çorba vb. ürünler için poşetler,

Bariyer özellikli şişeler: Keççap şişesi,

Şişe kapakları: Alkolsüz içecekler, sirke, maden suları ve sıvı yağlar için kapaklar.