Akıllı Ambalajlar

Son 60 yıldır, ambalajın üç işlevi vardı: ürünü sarmak, saklamak ve satmak.  Bu süre içinde yeni malzemelerin ortaya çıkması ve ambalaj tasarımı konusuna olan ilginin artması, ambalaj sektöründe büyük değişikliklere neden olmuştur.  Ancak, eldeki akıllı malzemeleri kullanmak için bu sektörde çok da fazla çaba harcanmayarak; en önemli neden olarak akıllı malzemelerin üreticiye getirebileceği ilave maliyetler gösterilmiştir. 

Öte yandan:

-İnsanların % 50’si kendilerine verilen ilaçların prospektüslerini önemsemez.

-Dünyadaki sahte malların değeri 1 trilyon ABD doları olarak tahmin edilmekte ve birçok sahte ürün insan sağlığına zararlı ve hatta bazen ölümcül olmaktadır.

-Tüketicilerin marka sadakati azalmaktadır. Araştırmalara göre belli bir fiyat eşiğinin üzerine çıkılınca, Hızlı Tüketim Ürünleri (FMCG) markaları farklılaşmamış hale gelebilir.

Bu yazımızda, akıllı ambalajlar ile sahtecilikle mücadele edilerek, sahteciliğin insan sağlığı ve gıda güvenliği üzerindeki etkilerinin azaltılacağı ve markanın pazar payının arttırılacağı konularına değinilmektedir. Akıllı ambalajın tüketicilerin, perakendecilerin ve marka sahiplerinin ve ayrıca devlet kurumlarının yararına parça/adet bazında kullanılmasının çeşitli yolları bulunmaktadır.

Günümüzde kullanılmakta olan iki tip akıllı ambalajlamadan bahsedebiliriz. Akıllı etiketler (Örnek: RFID-Radyo Frekanslı Tanımlama Etiketleri) ve Ambalaj indikatörleri (Örnek: TTI-Sıcaklık-Süre İndikatörleri). 

Akıllı ambalaj teknolojilerinden birisi olan RFID ile bilgiler depolanıp geri çağrılabilmektedir. Önümüzdeki yıllarda ilaçlar için parça bazında zorunlu olması beklenen bu teknolojiden sağlanacak diğer faydalar arasında sahtecilikle mücadele etmesi, bir tıbbi uygunluk sağlayıcı ve hatta geri dönüşümü kolaylaştıracak bir araç olması sayılabilir.

RFID

Daha uzun bir zaman zarfına yayılan ikinci bir teknoloji ise baskı sektöründeki gelişmelerin sonucudur.  İletken mürekkeplerdeki gelişmeler sayesinde ambalajlar üzerindeki “ekranlar” interaktif olarak güncellenebilir, hatta video klipleri içerebilir.  Gelecekte, ürün sahibi, tüketici ile etkileşim içinde olabilecek ve ürününün ambalajını kontrol edebilecektir.

Akıllı ambalajlardaki gelişmeler, bu ürünlerin genel bir çözüm olmasından çok spesifik bir sorun üzerinde duracağının ipuçlarını vermektedir.  Özellikle medikal ürünlerin ambalajlanmasında (tıbbi uygunluk için hatırlatma ve kaydetme sistemlerinin geliştirilmesi) bugünkü geleneksel ambalajlardan uzaklaşılması gerekebilir.  Sahtecilik ve kurcalanmayı önleme gibi sorunlar için yeni mürekkepler, barkodlar, malzemeler ve etiketler sayesinde tedarikçiler suçu önlemede bir adım önde olabileceklerdir.  Tüketiciye zarar gelmemesi için belgeleme sistemlerinin geliştirilmesi ve onaylı tedarik zincirlerinin kurulması planlanmaktadır.

Akıllı ambalaj fırsatları sayesinde markalar rekabetin giderek arttığı bir piyasada yüksek fiyatlar talep etmeye devam edebilir. İster baskılı elektronik, ister dokunmatik yüzey ya da kışkırtıcı kokular yoluyla olsun, interaktif ambalajlarda öncü olmak markalara rekabet gücü verir. Akıllı ambalajla fark yaratan markalar kendi temel bileşenlerini ambalaja katarak kullanıcıya özel ürünler sunabilir.

Bu yazımızda sizlerin teknolojiler ve tedarikçiler hakkında daha fazla bilgi alabileceğiniz bazı referanslar da yer almaktadır.

Ön bilgi

Akıllı malzemelerin ve sistemlerin birçok tanımı vardır ve bu terimin bir tanımını yapmak için uzun uzun tartışmak mümkündür.

Akıllı ambalajın “kendi çevresindeki değişikliklere ya kendiliğinden ya da kullanıcı ile etkileşim halinde tepki veren ambalaj” olarak tanımlanması doğru olacaktır.

Ambalajın görünümü ve tasarımı son 60 yılda değişmiş olmakla beraber, kimilerine göre tüketici yararına olacak pek fazla yeni işlev kazandırılmamıştır. Akıllı malzemeler ve sistemler ambalaj sektörü hariç diğer sektör ve uygulamalarda giderek daha çok kullanıldıkça, ambalajdaki gelişmeleri yönlendirmek için pek fazla çaba sarf edilmemiştir. Oysa ki firmalar hem pazar paylarını hem de itibarlarını arttırmak için kendi ürünlerinin ambalajlarına yeni işlevler kazandırabilecekleri bazı temel alanlar üzerinde daha çok durabilirlerdi.

indikatör

Akıllı ambalaj tüketiciye birçok açıdan yarar sağlayabilir. Lojistikte yardımcı olan RFID ve ambalajlı gıda ürünlerinde kullanılan göstergeler ve kontroller başta olmak üzere bunların çoğu yeterince anlatılmıştır. Örneğin İngiltere’de, tüketiciyi bağlamak ve tüm paydaşlara yarar sağlamak amacıyla üç alan ele alınmaktadır.

• Medikal sektöründe uygunluk oranlarını yükseltmek
• Sahteciliği veya ürünlerin kurcalanmasını önleyerek zararı azaltmak
• Marka rekabetini arttırmak

Ambalaj ve ürün tedarikçileri, perakendeciler, kamu kurumları ve tüketicilerin yeni teknolojilerin başarıyla uygulanmasından yararlanmasını bekliyorlar.  

Gelecekte markaların yararına olabilecek akıllı ambalajlardan bazı örnekler:

			Maliyet avantajı vardır	Eğlendirir	Bilgi verir	Güvenliği arttırır	Kullanışlıdır
Türü	Nasıl kullanılır?	Yorumlar
Belli ürünler üzerinde ya da mağaza rafında RFID	Müşteri yaklaşınca harekete geçen RFID etiketi bir sinyal verir ve müşterinin mağaza kartı, cep telefonu ya da IPod’u aracılığıyla bir sesli mesaj, ilan ya da ürün bilgisi gönderir.	Ürüne özgü reklam ve bilgi verir.  İlave kişisel güvenlik mesajları içerir. “İçinde glüten var.”	û	ü	ü	ü	ü
Baskılı elektronik (fleksıbıl)	İletken mürekkepler ve kağıt piller	Fleksıbıl ekranlar için büyük potansiyel barındıran yeni teknoloji	û	ü	ü	û	û
Ambalajı açmak için parola ya da sesi tanıma	Parola mekanizmasına elektro-kısıtlayıcı ya da manyeto-kısıtlayıcı mühür konabilir.	Belli bir parolayla ve sesi tanıyarak açılan büyüklerle ve çocuklarla dost ambalaj.	û	û	û	ü	ü
Polimer ambalajlarda renk değiştiren pigmentler	Pigmentler renk değişmesini sağlar ve ileriye yönelik bilgi verir	Yeni ambalaj kavramı ürünü rafta farklılaştırıyor ve ürüne özgünlük veriyor.	û	û	û	ü	û
Ambalajda piezo-elektrik malzemeler	Sıkı kapatılmış bir ürünü açmak için kuvvet uygulanınca oluşan akım elektro-aktif mürekkebe enerji vererek ürüne kurcalanma mesajı gönderir.	Kurcalanmayı önleyen ambalaj müşterinin ürüne ve ürünün orijinalliğine güvenmesini sağlıyor.	û	û	ü	ü	û
Kendinden ısınan/soğuyan kaplar	Kimyasal reaksiyon – faz değiştiren malzemeler	Şarabı soğutur, çayı ısıtır	û	û	û	û	ü
Saat & sıcaklık göstergeleri	Kontrollü reaksiyon hızı.	Dondurulmuş gıda uzun süre sıcakta kaldıysa uyarı verir	û	ü	ü	ü	ü
Mercekli etiketler	Bir dizi büyüten lenste belirgin hareket görülür.	Görsel etki	û	ü	ü	û	û
Gaz sensörleri	Kimyasal reaksiyonla bozuk gıda tespiti	Sensor ile renk değiştiren etiket harekete geçirilip bilgi verilir	û	û	ü	ü	ü

Bu teknolojilerin en başında RFID metotlarına dayalı olanlar gelmektedir.  Etiket fiyatı düştükçe bunlar parça/adet bazında daha uygun fiyatlı hale gelecektir.  Etiketler ilaçlarda zorunlu hale gelerek kökenini teyit edecek ve hatırlatıcılar gibi bilgileri tutup iletecek, ilaçların alınmasını kaydedecek ve bu ilaçlar hakkında daha fazla bilgi verecektir. İlaçlarda yaygın hale gelen RFID sahtecilikle mücadele araçlarından biri olacaktır. Önde gelen markalar ürün ve tüketici hakkında bilgi saklama fırsatını yakalayabilir ama gizlilik konularının mevzuat yoluyla ele alınması gerekecektir. RFID etiketleri tüm tüketim ürünlerinde standart hale geldikten sonra, market alışverişlerinde sıra beklemek gerekmeyecek çünkü RFID kullanılan süpermarket arabasında ürünlerin kaydı tutulur ve mağazadan çıkarken anında ödeme yapılır.

Gelecekte, baskılı elektronik ile günümüz ambalajının iletişim unsuru temelden değişecek. Baskılı elektronik gelince, pahalı silikonlu çip teknolojilerinden sağlanan özellikler seri ambalaj üretimine çok uygun olacak. İnteraktif ambalaj ister ilaçlarda ister daha genel tüketim ürünlerinde olsun müşteriye doğru bilgileri verecektir. Video klipler ve değişen ekranlar çocukları eğlendirebilecek ve eğitecektir.

Bozulan gıdalar için gereken teknoloji zaten geliştirilmiş ve dünya çapında çeşitli ölçülerde uygulanmaktadır. Sıcaklık-süre indikatörleri (TTI’ler), MAP, kontrollü gaz dağılımı, bir dizi sensör ve emici malzemeler, bazı markalar ve ilaçlar için ambalaj içeriğinin güvenli ömrünü uzatıp garanti altına almada yararlı olabilecek gıda ambalajlama teknikleri arasındadır.  Nanoteknoloji sayesinde bazı gıda ambalaj malzemelerinin fiziksel ve kimyasal özellikleri geliştirilmeye çalışılmaktadır.

Tüketicinin elinde tespit ve takip imkanı olmalıdır.  Teknolojilerin çoğu belirgin olmayıp kontrol için cihazlar gerektiğinden, her şey perakendecide başlamalıdır.  

Markaların kalabalık raflarda kendini göstermesi, RFID ve baskılı elektronik göstergelerle yüksek bedel ödenmeye değer olduklarının, tüketicilere kanıtlanması gerekmektedir.  Ancak şimdilik bu ürünlerin kullanım maliyetinin, ambalajda önemli bir faktör olacağı anlaşılıyor.