Nakliye ve Dağıtım Ortamındaki Tehlikeler

Nakliye ve dağıtım süreci ambalajlama, taşıma, depolama ve nakletme faaliyetlerini içine alır.  Bir ürün nihai varış noktasına ulaşmadan önce bu önemli faaliyetlerin çeşitli döngülerine maruz kalabilir.  Bu süreç boyunca ürün çeşitli potansiyel tehlikelere dayanmak zorundadır:

• Sıcaklık ve nem gibi çevresel tehlikeler  
• Titreşim, darbe, sıkışma, bozulma, delinme gibi fiziksel tehlikeler.
• Haşere istilası, çalınma ve kirlenme gibi diğer çeşitli tehlikeler.

Ambalajlı ürünlerin nakliye ve dağıtım sırasındaki performansını etkileyen çevresel, fiziksel ve diğer koşulları ele alırken, uluslararası literatürde ve belgelerde "tehlikeler" terimi sıkça kullanılır. Bu terim gıda ürünlerini etkileyen mikroorganizmalar gibi “tehlikelerle” karıştırılmamalıdır. Bunlar HACCP sistemleri ile kontrol edilir (ama bu organizmaların dağıtım sırasında yol açtığı kirlenme riski de dağıtım tehlikelerinden biri kabul edilir).

Çevresel tehlikeler

Çevre ve atmosfer koşulları fiziksel dağıtım sırasındaki en ciddi tehlikelerden biridir.  Ürünlerin aşağıdakilerden birine ya da birkaçına karşı korunması gerekebilir:

• Isı – erimeyi, tadın bozulması dahil bozulmaları, sızdırmayı, kabarcıklanmayı, soyulmayı, yüksek ısıda erimeyi, renk atmasını, vs. önlemek için.
• Soğuk – çatlamayı, donmayı, kırılmayı, vs. önlemek için.
• Su – çözülmeyi, seyrelmeyi, ayrılmayı, paslanmayı, korozyonu, lekelenmeyi, yazıların silinmesini, renk atmasını, vs. önlemek için.
• Su buharı – pası, korozyonu, topaklanmayı, tıkanmayı, oyulmayı, küfü, vs. önlemek için.
• Basınç – patlamayı, çökmeyi, yer değişikliğini, vs. önlemek için.

Mümkünse, taşıma, depolama ve sevk etme sırasında gerekli önlemleri alarak çevre tehlikeleri en aza indirilmelidir.

Sıcaklık

Dağıtımda, özellikle plastikler söz konusu ise, sıcaklığın uç noktalarda olmasından kaçınmalıdır çünkü bunlar yüksek sıcaklıklarda sertleşebilir ve düşük sıcaklıklarda kırılganlaşabilir.  En çok kullanılan nakliye ambalaj malzemeleri destekleyici köpükler ve streç filmlerdir.

Nem

Nem (atmosferde görünmeyen su buharı) ambalajda iki tür sorun ortaya çıkarabilir.  Dikkat edilmesi gereken mutlak nem değil nispi nemdir (RH).  Mutlak nem havanın gerçek buhar ağırlığı taşıma kapasitesidir (doyma noktası).  Nemli koşullarda, sıcaklık düşünce intermodal bir kabın içinde yoğunlaşma meydana gelir ve tavandan ve duvarlardan su damlar.

Fiziksel tehlikeler

Nakliye ve dağıtım süreci ile ilgili fiziksel tehlikeler ürünlerin fiziksel transferinden ve depolanmasından kaynaklanan dinamik ve statik gerilimlerden oluşur.  Ambalaj ürünü, kırılganlığına bağlı olarak, aşağıdaki tehlikelerden bir ya da birkaçına karşı korumalıdır:

• Titreşim – çizilme, bozulma, aşınma, gevşeme, kırılma, yanlış dizilme, vs. önlemek için.
• Darbe – ezilme, kırılma, çatlama, bozulma, çentilme ve kayma, vs. önlemek için.
• Delik – sızma, elenme, kirlenme, çentilme, vs. önlemek için.
• Sıkışma – ezilme, bükülme, eğrilme, sapma, vs. önlemek için.
• Gerilim, kesilme, burulma, yırtılma, vs. gibi çeşitli fiziksel koşullar.

Titreşim şokları hem tesis içinde taşınması hem de nakletme sırasında meydana gelebilir.  Örneğin konveyörler ve forkliftler üzerinde yapılan dahili taşıma sırasında özellikle elektronik cihaz ve cam eşya gibi kırılgan ürünler hasar görebilir.  Ancak, titreşim hasarı en çok nakliye sırasında meydana gelir.

Darbe şokları hem taşıma hem de nakletme sırasında oluşur.  Taşıma sırasında oluşan darbeler daha çok elle taşıma sırasında veya düşürme, atma ya da devrilme gibi kötü kullanım sonucu meydana gelir.  Nakliye darbesi şokları nakliyecinin, örneğin demiryolu geçidinden geçerken, şerit değiştirirken, fren yaparken, makas değiştirirken ani hızlanması ya da yavaşlaması sırasında oluşur. 

Bu darbeler konveyörler ve kanallar üzerinde dahili taşıma sırasında ve nakliye araçları yüklenirken ve boşaltılırken de meydana gelir, örneğin bir forklift eşikten geçerken ya da konveyör sistemlerindeki ambalajların birbiriyle çarpışması sırasında.

Delinme tehlikeleri hatalı taşıma ve/veya hatalı istifleme prosedürleri nedeniyle meydana gelir.  Hatalı taşımanın nedeni forklift gibi malzeme taşıma ekipmanının dikkatsiz kullanılmasıdır.  Hatalı istifleme ise ambalajlanan ürünlerin nakliye aracında veya taşıma sırasında keskin cisimlerle temas etmesi sonucu oluşur.

Sıkışma gerilimleri şunlardan kaynaklanabilir:

• Ambalajlanan ürünün üzerine ağırlık [kütle] konmasından kaynaklanan statik koşullar
• Darbe şoklarının dinamik gerilimleri

Ürün (birincil ambalaj dahil) bu tür bir hasara maruz kalacağı zaman, nakliye ambalajı sıkışma gerilimlerine karşı dirençli olmalıdır.

Statik sıkışma daha çok istifleme sırasında meydana gelir. Statik istifleme direncini etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar arasında aşağıdakiler sayılabilir:

• Malzeme yorgunluğu faktörlerine yol açan istifleme süresi
• Nem gibi malzeme direncini etkileyen çevresel etkiler
• Taşıma sırasında malzemelerin hasar alması.

Eksantrik yükleme, istif rafı rayları ya da panolarına bağlı konsantre gerilimler, kilitli istifleme tarzı ve taşıma ekipmanının hatalı kullanılmasına bağlı kırık ve delikler statik istifleme tehlikelerine yol açan ilave faktörlerden bazılarıdır.

Dinamik sıkışma gerilimleri genellikle darbelerden, taşıma sırasındaki şoklardan ve nakliyeden kaynaklanır. Örneğin, yükün nakliye aracı içinde kayması ambalajlı ürünler üzerinde normal istifleme yönü dışındaki eksenlerde sıkışma gerilimi oluşturur.

Mekanik ve elle istifleme sırasında ya da konveyör hatlarında meydana gelen darbeler, üründe bu kuvvetlere hasarsız dayanabilecek yeterli yapısal direnç yoksa, ambalajın karşı koymasını gerektiren sıkışma gerilimleri doğurur.

Çeşitli fiziksel koşullar arasında malzemedeki gerilimlerden kaynaklanan gerilme, kesilme, burulma ve yırtılma koşulları yer alır. Örneğin, bir konteynırın üst tarafından asılması sonucu oluşan gerilim yükün ambalajı germesiyle sonuçlanır.

Diğer çeşitli tehlikeler

Çevresel ve fiziksel tehlikelere ek olarak, ambalaj diğer bazı potansiyel dış tehlikelere karşı da koruma sağlamalı ve ürünün diğer ürünlere, kişilere ya da mallara zarar vermesini önlemelidir. Bazı mallarda aşağıdakilere karşı önlem almak gerekir:

• Mikroorganizmalar – küf, bakteri ve diğer mikroorganizma saldırılarını önlemek için
• Haşere ve kemirgenler – Zararlıların yol açtığı kirlenmeye bağlı bozulmayı önlemek için
• Çalınma – Ürünün kolayca götürülmesini önlemek için
• Kurcalanma – Ambalajın geride hiçbir kanıt bırakmadan açılmasını önlemek için.

Mikroorganizmaların depolama ya da nakliye sırasında yol açtığı kirlenme bazı gıda ürünleri, sabun ve diğer hassas yükler haricinde nispi olarak önemli değildir.  Bu hallerde, ambalaj malzemesinde ve nakliye aracında özel işlemler yapılabilir.

Benzer şekilde, haşere istilasına maruz kalan bölgelerde ambalaj malzemeleri hasar alsa bile haşere ya da kemirgen saldırısı da sadece bazı ürünler için tehlikelidir. Fabrikada hijyen sağlamak amacıyla zararlıları kontrol altında tutmak için haşere ilaçları ve kemirgen kovucular kullanılabilir. Ancak bunlar gıda ürünlerinde kullanılmamalıdır!

Ürünün özelliğine ve dağıtım zincirinin türüne göre çalınma da sorun olabilir. Modern birleşik (istif rafı kullanılan) nakliyede ve dağıtımda taşıma gereken çok miktarda ürün olduğu için çalınma riski çok düşüktür.

Kurcalanmayı önleyen ambalajlarda olduğu gibi, çalınma riskini azaltmanın ve en azından bir ambalaja hırsızların dokunup dokunmadığını fark edebilmenin birçok yolu vardır.